Najznačajniji dokument iz novasadske prošlosti, koji nam je ostao pre dobijanja statusa slobodnog kralјevskog grada 1748. godine, a koji nije stradao i izgoreo u Buni 1849. godine, po meni je plan Novog Sada iz 1745. godine. On nam pruža sliku koja je i dan danas u najglavnijim potezima grada ostala ista, i iz njega se saznajemo dosta stvari. Treba imati u vidu da su 1748. godine postojala dva centra, i osnovna podela mesta jeste na dva dela, civilni i vojni. To se osećalo i u drugoj polovini XIX veka u vreme određivanja mesta za izgradnju nove Gradske kuće. Pošto je stanovništo u to vreme bilo mešovito kako po nacionalnosti tako i po zvanju, Šanac je podelјen na civilni (kameralni) i vojni (graničarski). Grad je u to vreme bio podelјen u dve zone.Civilni deo grada je obuhvatao desnu stranu Dunavske ulice, pijacu i okolinu Katoličke i Uspenske crkve. Ovim delom upravlјala je opština na čelu sa sudijom, naizmenično Srbinom pa Nemcom. Civilni deo je veći, ali sa manjim brojem kuća. Veći broj važnih objekata i ulica zabeležen je u civilnom, nego u vojnom delu. U civilnom delu su začeci industrije, gradska pivara, apoteka, administartivno sedište županije, Magistrat… Tamo se nalazi i veći broj verskih objekata različitih konfesija, katolička crkva imena Marijinog i kapela, Jermenska unijatska crkva, pravoslavna Uspenska crkva. To nam pokazuje veću etničku heterogenost civilnog dela, u odnosu na vojni. Formiran je na dva putna pravca, jedan uz obalu rukavca Dunava, drugi na pravcu puta za Futog. Mi danas prostor ispred Katoličke crkve vidimo kao glavni gradski trg, a i u to vreme su već bili na tom mestu skoncentrisani važni objekti. U to vreme je trg prikazan kao raskrsnica.
Nasuprot tom prostoru na ulazu u mesto, u vojnom delu, na završetku Dunavske ulice, ispred Vladičanskog dvora, mesto je označeno kao trg „Auf dem Platz“. Taj deo grada obuhvata Almaški kraj, okolinu Nikolajevske crkve, obe strane Ćurčijskog sokaka, Zlatnu gredu, okolinu Saborne crkve i levu stranu Dunavske ulice, obe strane Lebarskog sokaka i pijacu skoro do Katoličke crkve. Komanduje oberkapetan, podređeni komandantu tvrđave u Petrovaradinu, u osnovi samostalan, ali i prilično samovolјan. Vojni deo ima približno isti broj verskih objekata, Saborna, Nikolajevska i Almaška crkva.
Za vojvodjanske.rs Zoran Knežev
Nastavak priče pročitajte u knjizi „Novi Sad prošlost u pričama“… koju možete poručiti putem meila: zoranknezev@gmail.com…ili na broj telefona 064/1258337
You must be logged in to post a comment.