Po pričanju Predraga Medojevića, na rečnom području Dunava razvile su se neke od najstarijih civilizacija u Evropi. U neolitu u sredini dunavskog područja postojala je kultura keramike. U bronzano doba na ovim prostorima postojala je razvijena Vučedolska kultura poznata po keramičkim radovima. Brojna nalazišta Vinčanske kulture koja datira iz VI veka p.n.e. do III veka p.n.e., nalaze se uzduž Dunava. U VII p.n.e. su Grci krenuli uzvodno uz reku od Crnog mora kroz grad Tomis, današnju Konstancu. Nјihovo putovanje je završilo blizu današnje granice Srbije i Rumunije, gde je zbog opasnog toka reke nastavak putovanja postao nemoguć. Zna se pouzdano da su u Bronzano doba, pre 3500-4000 godina plovili ovuda Mikejski trgovci koji su išli u srednju Evropu, čak do Francuskih granica, a Tisom su ih vodili Feudvarci, Mošorinci, gde postoji nalazišta oko Mošorina i Titela. Prema najnovijim istraživanjima mr Jovana Koledina i ostalih novosadskih arheologa, prostor današnjeg Novog Sada je dobilo prve stanovnike negde pre 70.000-40.000 godina p.n.e. Naučnici smatraju da ti neandertalci još nisu imali moć govora, pa tako nisu stvorili ni neku prepoznatlјivu kulturu u odnosu na kasnije Kromanjonce, koji su došli u Evropu oko 35.000 godina p.n.e. iz Afrike, a koji su poznati po čuvenoj „pećinskoj umetnosti“ koje pronalazimo u Francuskoj, Španiji, Češkoj, Austriji…
Nedostatak komunikacije nije dao efektivniji razvoj te kulture, a zna se da su imali kontakte sa svetom iz Srednje Evrope i Severnog Balkana. Dakle smatra se da su prvi stanovnici ovih prostora nastanjivali ove naše terene još u srednjem Paleolitu, a slična nalazišta nalazimo još u jednoj pećini kod Ivanjice i u Sićevačkoj klisuri, a stariji Neandertalci od naših, pronađeni su u Neandertalu, u Nemačkoj. Ta kultura je potisnuta kod nas, dolaskom novije obrazovanije kulture Kromanjonaca koji su zavladali Evropom. Sve što se dogodilo sa tim Neandertalcima na Petrovaradinskoj strani, pokriveno je lesom, a ono što imamo kasnije to je na lesnoj površini. Fruška gore je cela zasuta lesnim naslagama, naročito njeni južni i severni obronci, tako da su oni tu živeli i tokom navejavanja od 1,5 metar debelog sloja lesa. To je potrajalo i taj period je bio veoma neprijatan za život, jer to je u stvari jedan hladan period kada se les navejava, tj. hladno i suvo vreme sa olujnim vetrovima. Vetrovi su nanosili ogromne količine praha i akumulirali ga tamo gde je nestajala transportna moć vetra, pa je on tu padao i deponovao se zbog prepreke, nešto slično kao kod snežnih nanosa. To nam ustvari govori da su današnje tle Vojvodine stvorili voda i vetar, pa tako imamo Titelski plato i Delibatsku peščaru.
Negde krajem 7 milenijuma, oko 6200 godina p.n.e. dobijamo prve zemlјoradnike na ovim prostorima oko Novog Sada. To su “kolonisti” iz Male Azije koji su došli u Podunavlјe i Pomorovalјe i naselili širi prostor ovih krajeva, a na levoj obali Dunava prva naselјa pronalazimo na Klisi i na Sajlovu. To su tzv. Starčevci, žive u poluzemunicama i bave se zemlјoradnjom, stočarstvom i uzgajaju nekoliko vrsta žitarica, žive u jamama pokrivenim trskom, klima je bila vrlo topla, suva, i nije bilo poplavnih opasnosti. Pronalazili su ostatke školјki i puževa iz Panonskog mora i to ih je podsećalo na predele odakle su došli. Iz vremena neolita (novog kamenog doba), otkriveni su ostaci lјudskih naselјa u Banatu, u blizini Starčeva, Krstura, Aradca i Potpornja. Utvrđeno je da su lјudi onog doba živeli u zemunicama, ili pleterama, poređanim u naselјa, a verovatno su ovo bili prvi zemlјoradnici u Vojvodini. Davno pre istorijskog vremena u Vojvodini je stanovao praistorijski čovek, čiji način života nauka može rekonstruisati samo iz pronađenih ostataka materijalne kulture.
Nastavak priče pročitajte u knjizi „Novi Sad prošlost u pričama“… koju možete poručiti putem meila: zoranknezev@gmail.com…ili na broj telefona 064/1258337
Za vojvodjanske.rs piše Zoran Knežev, hroničar i publicista.