ŠAJKAŠ

Šajkaš je u Bačkoj, dvadesetak kilometara istočno od Novog Sada i jedno je od šest naselja titelske opštine.
Atar Šajkaša bio je naseljen od davnina što pokazuju brojni arheološki tragovi, posebno keltska nalazišta. U pisanim izvorima Šajkaš, tačnije: Sentivan (kako se tada zvao), prvi put se pominje 1254. godine i to kao naselje sa utvrđenjem u posedu izvesnog vlastelina Sentivanjija. Posle je posed prelazio iz ruke u ruku, ali je naziv
Sentivan ostajao. Pedantni turski hroničari su 1554. godine Sentivan evidentirali kao “zaselak u titelskoj nahiji sa 8 kuća”, a potom gotova dva veka se o ovom naselju ne zna ništa. Tek 1731. godine pominje se Mali Sentivan i
to povodom jednog spora sa  koviljskim graničarima. Od 1768. do razvojačenja 1873. godine Sentivan je bio u okviru
Šajkaškog bataljona. Tada Sentivan dobija izgled urbanog naselja sa dve crkve u centru, dve škole, opštinom, železničkom stanicom…

U prvoj polovini XX veka, Sentivan dobija i prve industrijske  pogone -mlin i ciglanu, a istovremeno, dobija i ime koje i danas nosi.Istini za volju, valja naglasiti da je “putovanje” od Sentivana do Šajkaša tekao u nekoliko faza – Mali Sentivan, pa Kovilj Sentivan, potom, Šajkaš Sveti Ivan, pa Sveti Ivan Šajkaški, dok se, najzad, neko
nije dosetio da sve to jednostavno skrati u – Šajkaš. Što je i logično, jer baš tu je bilo središte šajkaša, potiskih graničara.

Sve do kraja Drugog svetskog rata Šajkaš se izdaleka prepoznavao po dva crkvena tornja. Tada je, nažalost, u oslobodilačkom zanosu nakon Drugog svetskog rata, “švapska” crkva srušena. Sada je u centru Šajkaša samo jedna bogomolja, pravoslavna, posvećena svetom Dimitriju, sagrađena početkom XIX veka na mestu prvobitne, građene od naboja. Prvi ikonostas imao je samo četiri ikone, koje je uradio Dimitrije Avramović (rođen u Šajkašu, oslikao i Sabornu crkvu u Beogradu; prerana smrt sprečila ga je da do kraja oslika ikonostas u
svom rodnom selu).
Školstvo Šajkaša ima viševekovnu tradiciju ( Prema jednom opisu iz 1785. godine škola je bila od naboja) , pa je zato, baš u Šajkašu rođeno poprilično naučnika i kulturnih radnika čija je slava nadaleko premašila opštinske, državne, pa i evropske granice. Pomenimo, recimo,  profesor a Medicinskog fakulteta, doktora  Miladina Mirilova ili kompozitora i dirigenta Branka Čenejca.

Prema poslednjem popisu Šajkaš ima 4857 stanovnika. Ali mnogo je toga što nema: nema obdanište ni dobru pijaću vodu, nema asfaltirane ulice, kanalizaciju, funkcionalan dom kulture, biblioteku…
Ako se zna da kulturno-umetničko društvo u Šajkašu odavno ne postoji, onda nije teško pogoditi gde Šajkašani provode slobodno vreme – po kafićima i kafanama kojih ima u izobilju!

Iz knjige „Egzotična Vojvodina“, autorke Sofije Sonje Jovanović.