Poznato je, na žalost, da je arhiva novosadskog Magistrata bila žrtva požara i plјačke u buni 1849. godine, te da je stradala u Prvom svetskom ratu, a i da je u Drugom dosta uništavna, kada su bugarski vojnici palili novosadsku arhivsku građu i grejali se na nju. Pored arhive, na žalost su u buni stradale i te tzv. prve kuće Novog Sada, tako da je rekonstruisanje izgleda grada u XVIII i u prvoj polovini XIX veka veoma otežano.
Proučavanjem stanovništva i prošlosti Novog Sada postavlјeno je više pretpostavki o prvim novosadskim kućama. Kao najrealnija opcija nameće se preuzimanje arhitekture iz ranije vojvođanske ili iz stare srpske kuće sa Kosova i Metohije. Smatra se da je pre dolaska Turaka u Vojvodinu narod gradio tip seoske kuće sličan susednim mađarskim i slavonskim, koji se gasi i potpuno nestaje za vreme Turske vladavine. Kao rezultat nesigurnog života i stalnog kretanja stanovništva nastaju mala raštrkana naselјa i privremena staništa, a to su uglavnom bile jednodelne zemunice pokrivene slamom. Jedino odelјenje u “kući” imalo je u dnu ognjište, gde se u centralnom delu nalazila kuhinja, jezgro kasnije paorske kuće. Pretpostavlјa se da su pored zemunica, građene i male nadzemne kuće zvane “plotnjače” čiji su zidovi bili opleteni prućem pa obleplјeni blatom, sa slamnatim krovom. Posle velike seobe Srba doselјenici zidaju kuće sa tremom, jer su tako zidali svoje stare kuće na predelima sa kojih su došli. U novosnovanim naselјima Granice uglavnom grade takve kuće, kakve su imali u rodnom kraju, mada je izvesnon da su neposredno posle Seobe prvo morali stanovati u kolibama i zemunicama. Ovde su se lјudi oduvek oslanjali na prirodne građevinske usluge i žitelјi ovih prostora, a tada jugo-istočnih Austro-ugarskih provincija su posle povlačenja Turaka privremeno koristili tu mogućnost, ukopavajući se, najpre sasvim, a zatim sve manje u zemlјu i iz zemunica se počinju transformisati u ozbilјnija staništa. Stambena kuća je vremenom sve više dobijala izgled tipične paorske kuće.
Prve kuće tadašnjeg Petrovaradinskog šanca verovatno su podignute na mestu današnje ulice Zlatne grede. Zlatnom gredom je nazivan suvi deo zemlјe izdignut iznad močvarnog područja. Prostor od kafane “Lipa” u Miletićevoj ulici, do Saborne crkve i dalјe ulicom Zlatne grede je najviša kota Novog Sada. Na mapi Petrovaradinskog Šanca ili Srpske Varoši ili Grada, koja je izrađena 1745. godine, zabeležene su ove ulice:
Pijaca-od Trga i Rimokatoličke crkve do Dunavske ulice.
Glavna ulica-od Gradske kuće pa do Jermenske crkve.
Futoška ulica-od Gradske kuće do Futoške kapije.
Ulica Krsta (Kreutzgasse)-od Futoše ulice negde do Rokove kapije.
Rakocijeva ulica (nadovezuje se na Kreutzgasse)-otprilike tamo gde je ulica Pap Pavla.
Velika carska ulica-pre Ćurčijske (Pašićeve).
Za vojvodjanske.rs : Zoran Knežev
Nastavak priče pročitajte u knjizi „Novi Sad prošlost u pričama“… koju možete poručiti putem meila: zoranknezev@gmail.com…ili na broj telefona 064/1258337
You must be logged in to post a comment.